Albania Bổ Nhiệm AI Chatbot Làm Bộ trưởng Chống Tham nhũng: Bước Đi Đột Phá Hay Chiêu Bài PR?
Giữa bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), Albania đã gây bất ngờ lớn khi bổ nhiệm một chatbot AI có tên Diella vào vị trí bộ trưởng chống tham nhũng. Đây được xem là một động thái chưa từng có tiền lệ, thể hiện quyết tâm cao độ của chính phủ Albania trong cuộc chiến chống lại nạn tham nhũng, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về vai trò và hiệu quả thực sự của AI trong quản trị quốc gia.
Chính phủ Albania kỳ vọng "Diella, thành viên nội các đầu tiên không hiện diện về mặt thể chất, mà được tạo ra một cách ảo diệu bởi AI," theo lời Thủ tướng Edi Rama, sẽ kiến tạo "một đất nước mà các cuộc đấu thầu công khai hoàn toàn không có tham nhũng." Diella, được xây dựng trên mô hình ngôn ngữ lớn của OpenAI và nền tảng đám mây Azure của Microsoft, trước đây là trợ lý ảo cho cổng dịch vụ công trực tuyến e-Albania, sẽ đảm nhận trọng trách "xét duyệt mọi đề xuất từ các công ty tư nhân để thực hiện các hợp đồng chính phủ và đánh giá từng hồ sơ dự thầu dựa trên năng lực," loại bỏ yếu tố thiên vị và chủ quan trong quá trình đấu thầu công.
Vai trò chính của Diella là giám sát và đánh giá các đề xuất từ các công ty tư nhân tham gia đấu thầu các hợp đồng chính phủ. Thủ tướng Rama tin rằng công cụ AI này có khả năng trao hợp đồng cho "những tài năng từ khắp nơi trên thế giới," đồng thời giảm thiểu "nỗi sợ hãi về định kiến và sự cứng nhắc của bộ máy hành chính." Việc trao các hợp đồng chính phủ sẽ không còn nằm trong tay các bộ, ban ngành mà sẽ được giao phó hoàn toàn cho Diella, người được Thủ tướng Rama gọi là "người phục vụ của hoạt động mua sắm công."
Quyết định táo bạo này xuất phát từ thực trạng tham nhũng trong các hợp đồng chính phủ là một vấn đề nhức nhối đối với Albania, quốc gia đang nỗ lực gia nhập Liên minh Châu Âu (EU) từ năm 2009. EU đã nhiều lần chỉ trích Albania về tình trạng tham nhũng và khuyến khích nước này áp dụng các quy tắc mới để giúp trấn áp vấn nạn này, nhằm củng cố hồ sơ xin gia nhập. Albania đã có những tiến bộ đáng kể, thông qua các cải cách pháp lý lớn dẫn đến việc loại bỏ nhiều thẩm phán và công tố viên có liên hệ với các tổ chức tội phạm.
Tuy nhiên, việc sử dụng AI trong chống tham nhũng cũng vấp phải nhiều hoài nghi. Mặc dù AI có thể ít bị cám dỗ hơn so với con người, nhưng nó không hoàn toàn khách quan và vô tư. Theo CNN, chatbot này "được xây dựng trên mô hình ngôn ngữ lớn của OpenAI và nền tảng đám mây Azure của Microsoft." Điều này có nghĩa là AI có thể bị ảnh hưởng bởi dữ liệu mà nó được đào tạo, dẫn đến những sai lệch không mong muốn.
Nhiều chuyên gia lo ngại về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của hệ thống AI này. Ai sẽ chịu trách nhiệm nếu Diella đưa ra quyết định sai lầm? Làm thế nào để đảm bảo rằng AI không bị lợi dụng để phục vụ lợi ích của một nhóm người nào đó? Đây là những câu hỏi quan trọng cần được trả lời trước khi có thể đánh giá đầy đủ hiệu quả của Diella.
Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu cho thấy các công cụ AI có thể được triển khai để hỗ trợ tính toàn vẹn trong mua sắm, phát hiện gian lận và các nỗ lực chống rửa tiền. Vấn đề là làm sao đảm bảo rằng AI được triển khai một cách công bằng và không chỉ phục vụ lợi ích của những người triển khai nó.
Cuộc thử nghiệm của Albania với Diella là một canh bạc lớn, nhưng nó cũng thể hiện sự táo bạo và sáng tạo trong việc tìm kiếm giải pháp cho một vấn đề nan giải. Thành công của Diella có thể mở ra một kỷ nguyên mới trong quản trị quốc gia, nơi AI đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Ngược lại, nếu thất bại, nó có thể trở thành một lời cảnh tỉnh về những hạn chế của AI và sự cần thiết phải thận trọng khi sử dụng công nghệ này trong các lĩnh vực nhạy cảm. Chỉ có thời gian mới có thể trả lời liệu Diella có thực sự là "ánh sáng" (Sun) xua tan bóng tối tham nhũng, hay chỉ là một chiêu bài PR hào nhoáng.