Vì sao AI khiến chúng ta mất trí (theo cách bạn không ngờ)
Trong kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành "người bạn đồng hành" không thể thiếu. Với gần một tỷ người sử dụng sản phẩm của OpenAI chỉ trong hai năm, AI chứng minh sức hút khó cưỡng và hứa hẹn thay đổi căn bản cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác. Tuy nhiên, đằng sau những lợi ích to lớn về tốc độ và hiệu quả, AI đang âm thầm "ăn mòn" khả năng tư duy độc lập của con người theo những cách ít ai ngờ tới.
AI đang được ưa chuộng vì nó cung cấp "lối tắt nhận thức" ở một quy mô hoàn toàn mới. Việc giao phó quá nhiều tác vụ tư duy cho AI có thể dẫn đến sự suy giảm đáng kể khả năng suy nghĩ, phân tích và sáng tạo của chúng ta. Điều này đặt ra một câu hỏi cấp bách: Liệu chúng ta đang làm chủ AI hay để nó điều khiển ngược lại cuộc sống trí tuệ của mình?
"Trong năm năm nữa, mọi người sẽ sử dụng AI. Sự khác biệt thực sự sẽ nằm ở chỗ ai quản lý AI của họ và ai để AI thay thế tư duy," Greg Shove, CEO của Section, nhận định.
Sự trỗi dậy của "tư duy thuê ngoài" đang trở thành xu hướng đáng báo động. Giống như việc chuyển giao các công việc thể chất cho máy móc, chúng ta đang dần "thuê ngoài" các hoạt động trí tuệ cho AI. Điều này bắt đầu từ những tác vụ đơn giản như soạn email, phác thảo bài thuyết trình, nhưng dần lan rộng sang các công việc phức tạp hơn như xây dựng chiến lược.
Theo một nghiên cứu của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon, việc sử dụng AI có thể làm giảm khả năng tư duy phản biện của chúng ta. "Khi người lao động tri thức tự tin vào kết quả của AI, họ ít có khả năng sử dụng bộ não của chính mình hơn," nghiên cứu chỉ ra.
Nguy hiểm hơn, chúng ta thường "đánh giá quá cao khả năng của mình trong việc xác định sai lầm của AI", đồng thời "cám dỗ bỏ qua việc kiểm tra thực tế ngày càng mạnh mẽ hơn". Hậu quả là, chúng ta có thể chấp nhận những thông tin sai lệch hoặc không chính xác do AI tạo ra mà không hề hay biết.
Trong tương lai gần, lực lượng lao động tri thức sẽ phân hóa thành hai nhóm: "người lái AI" và "hành khách AI". "Hành khách AI" sẽ vui vẻ ủy thác công việc nhận thức của họ cho AI, chấp nhận kết quả một cách thụ động và nộp chúng như là của riêng mình. Trong ngắn hạn, họ có thể được khen thưởng vì làm việc nhanh hơn. Tuy nhiên, khi AI hoạt động với ít sự giám sát của con người, những "hành khách" này sẽ bị đánh giá là thừa thãi vì không đóng góp gì vào kết quả của AI.
Ngược lại, "người lái AI" sẽ kiên quyết chỉ đạo AI, sử dụng nó như một bản nháp đầu tiên và kiểm tra kỹ lưỡng công việc của nó. Họ cũng sẽ tắt nó đi đôi khi và dành thời gian để suy nghĩ. Về lâu dài, sự khác biệt về kinh tế giữa hai nhóm này sẽ ngày càng lớn. "Người lái AI" sẽ chiếm một tỷ lệ lớn hơn trong tổng tài sản, trong khi "hành khách" trở nên dễ bị thay thế.
Hội thảo về tác động của AI, dự kiến diễn ra tại San Francisco vào tháng 8 tới, sẽ tập trung vào việc AI đang định hình lại quy trình làm việc doanh nghiệp. Đây là cơ hội để các nhà lãnh đạo và chuyên gia thảo luận về những thách thức và cơ hội do AI mang lại, đồng thời tìm ra những giải pháp để đảm bảo rằng AI được sử dụng một cách có trách nhiệm và bền vững.
Trong bối cảnh AI ngày càng phổ biến, việc tự trang bị cho mình những kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và giải quyết vấn đề trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Thay vì để AI thay thế tư duy của chúng ta, chúng ta cần học cách sử dụng nó như một công cụ để mở rộng và nâng cao khả năng trí tuệ của mình.
Câu hỏi không phải là "Bạn có sử dụng AI không?", mà là "Bạn muốn trở thành người dùng AI loại nào: người lái hay hành khách?"